Abstrakt
W artykule autor analizuje humorystyczny wpis do lwowskich ksiąg grodzkich z 1704 roku, znany jako Historia ridicula de vespertilione („Żartobliwa opowieść o nietoperzu”). Omawia praktykę umieszczania żartów i satyrycznych tekstów w oficjalnych dokumentach sądowych XVII i XVIII wieku, wskazując ich funkcję rozrywkową, moralizatorską i polityczną. Przykład opowieści o nietoperzu, który unika płacenia podatków, ukazuje krytykę postaw niesubordynacji obywatelskiej i niechęci do podporządkowania się wspólnym zasadom. Na tle wydarzeń 1704 roku – konfliktu wokół detronizacji Augusta II i dwuwładzy politycznej – historia ta jawi się jako satyra na oportunizm i unikanie lojalności wobec państwa. Tekst pozwala zrozumieć, jak humor i alegoria zwierzęca służyły wyrażaniu napięć społecznych oraz refleksji nad praworządnością w Rzeczypospolitej.
Słowa kluczowe
satyra, księgi grodzkie, Lwów, XVIII wiek, nietoperz, podatki
Abstract
The article examines a humorous entry from the Lviv municipal court books of 1704, entitled Historia ridicula de vespertilione (“A Ridiculous Story about the Bat”). The author discusses the practice of inserting jokes and satirical stories into official court records of the 17th and 18th centuries, highlighting their entertaining, moralizing, and political functions. The tale of a bat avoiding tax payments illustrates criticism of civic disobedience and reluctance to comply with communal norms. Set against the political events of 1704—marked by the deposition of Augustus II and the emergence of dual power—the story can be read as a satire on opportunism and the evasion of loyalty to the state. This example demonstrates how humor and animal allegory were employed to reflect social tensions and notions of legality in the Polish-Lithuanian Commonwealth.
Keywords
satire, municipal court books, Lviv, 18th century, bat, taxes
Otwórz Artykuł