Abstrakt
Jednym z powodów zakończenia kariery politycznej ostatniego namiestnika holenderskiej Republiki Zjednoczonych Prowincji, Wilhelma V Orańskiego była bezpardonowa krytyka pod jego adresem. Formułowano ją w różnego rodzaju tekstach (pamflety, odezwy polityczne, artykuły prasowe itp.). Ich siła rażenia była wręcz druzgocąca, przez co Wilhelm V przeszedł do historii jako jedna z pierwszych ofiar swoistej „nagonki medialnej”, dla której holenderscy historycy ukuli termin „wojna na pióra” (nider. pennenstrijd). Punktem wyjścia dla rekonstrukcji wizerunku orańskiego władcy jest pamflet polityczny Aan het volk van Nederland (Do ludu Niderlandów, 1781) autorstwa Joana Derka van der Capellena tot den Pol, który posiadał wyraźnie antyoranżystowski wydźwięk. W moim artykule analizie poddaję charakterystykę owego wizerunku: badam, jak Wilhelm V został przedstawiony w wybranych tekstach oraz jaki cel przyświecał ich autorom. Omawiane teksty pokazuję na tle sytuacji politycznej Holandii pod koniec XVIII wieku, zdominowanej przez walkę pomiędzy zwolennikami starego porządku (oranżystami) a wpływowymi mieszczańskimi demokratami wcielającymi w życie ideały epoki („patriotami”). Wówczas to siła oddziaływania słowa pisanego stała się narzędziem niebezpiecznym i skutecznym zarazem; w opisywanym przypadku bardziej skutecznym niż cały arsenał dobrze uzbrojonej armii.
Słowa kluczowe
propaganda, oświecenie, Holandia, retoryka, pamflet, wizerunek, dom orański, suwerenność
Abstract
One of the reasons for the political downfall of William V of Orange, the last stadtholder of the Dutch Republic, was the relentless criticism he faced in numerous texts such as pamphlets, political manifestos, and newspaper articles. Their impact proved devastating, turning William V into one of the first historical victims of a media campaign, later described by Dutch historians as a “war of the pens” (pennenstrijd). A starting point for reconstructing his image is the political pamphlet Aan het volk van Nederland (To the People of the Netherlands, 1781) by Joan Derk van der Capellen tot den Pol, with a clearly anti-Orangeist message. The article analyzes how William V was portrayed in selected texts, what aims their authors pursued, and situates these writings in the broader political context of the late eighteenth-century Netherlands, marked by the struggle between Orange loyalists and democratic patriots inspired by Enlightenment ideals. In this case, the power of the written word became a dangerous and effective weapon, more powerful than the arsenal of a well-equipped army.
Keywords
propaganda, Enlightenment, Netherlands, rhetoric, pamphlet, image, House of Orange, sovereignty
Otwórz Artykuł